Przesłanki rozwodu zostały określone w art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przepis ten stanowi, że jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Rozkład ma charakter zupełny, jeżeli ustały więzi duchowe, fizyczne i gospodarcze. Ustanie więzi duchowej wiąże się z brakiem wzajemnego wsparcia między małżonkami, miłości, szacunku oraz akceptacji. Wygaśnięcie więzi fizycznej oznacza natomiast ustanie współżycia seksualnego.  Ustanie więzi gospodarczej występuje co do zasady wówczas, gdy małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego lub nie zamieszkują razem. Przesłanka trwałości rozkładu pożycia może wynikać np. z upływu czasu. Trwały rozkład ma miejsce również wówczas, gdy małżonkowie pozostają w nowych związkach, szczególnie gdy pochodzą z nich dzieci. W wyjątkowych sytuacjach spełnienie ww. przesłanek może być niewystarczające. Istnieją bowiem przesłanki negatywne do orzeczenia rozwodu, tj. mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, sąd nie orzeknie rozwodu jeżeli wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ponadto, rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a drugi małżonek nie wyraża na to zgody, chyba że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Polskie prawo dopuszcza rozwód z orzeczeniem o winie jednego lub obojga małżonków lub bez orzekania o winie. Ustalenie winy przez sąd jest co do zasady obowiązkowe, jeśli jednak małżonkowie zgodnie zawnioskują, aby rozwiązanie małżeństwa nastąpiło bez orzekania o winie, sąd przychylając się do tej prośby orzeknie tak, jakby żaden z małżonków winy za rozstanie nie poniósł. Kwestia winy ma znaczenie nie tylko moralne, ale także wpływa na stosunki prawno-finansowe między byłymi małżonkami. Jednak obie te formy zakończenia związku małżeńskiego pozostają zupełnie obojętne dla późniejszego podziału majątku lub ustalenia władzy rodzicielskiej nad dziećmi.

Sąd orzeka rozwód:

• z winy jednego małżonka,
• z winy obu małżonków,
• bez orzekania o winie – jeśli wnoszą o to zgodnie małżonkowie.

Przed wyborem właściwej formy rozwodu warto skorzystać z pomocy specjalisty w zakresie prawa.

Pozew rozwodowy należy złożyć we właściwym miejscowo sądzie okręgowym. Można go do sądu wysłać listem poleconym lub też złożyć osobiście – w dwóch egzemplarzach. Sąd wysyła jeden egzemplarz do pozwanego, drugi zaś pozostawia w sądzie. Pod pozwem zwykle podpisuje się jedna osoba – ta, która go wnosi. W przypadku wypracowania porozumienia zdarza się jednak, że pod jednym dokumentem podpisują się obie strony. Formalnie sąd co prawda wymaga, by jedna strona sporu była nazwana powodem, druga zaś pozwanym, ale podział ten nie ma żadnych konsekwencji dla przebiegu postępowania.

Po złożeniu wszystkich dokumentów do sądu, należy oczekiwać na zawiadomienie o terminie wyznaczonej rozprawy (trwa to ok. 3-6 miesięcy). W tym czasie pozew doręczany jest drugiemu małżonkowi, który może wnieść odpowiedź na pozew o rozwód i przedstawić w nim swoje stanowisko. Małżonek może także zażądać rozwodu lub wnieść o oddalenie powództwa. Długość samego procesu uzależniona jest natomiast od wielu czynników takich jak np. stopień skomplikowania sprawy czy relacje panujące pomiędzy małżonkami. Do orzeczenia rozwodu może dojść nawet na pierwszej rozprawie, w sytuacji gdy małżonkowie są zgodni w kwestii winy, trwałego rozkładu pożycia, a także wyznaczenia opieki nad małoletnimi dziećmi i ustalenia zasad kontaktów. Takie rozwody należą jednak do rzadkości. Jeżeli strony nie mogą się ze sobą porozumieć na przykład w kwestii podziału majątku lub ustalenia winy, cały proces może przeciągnąć się nawet do kilkunastu rozpraw sądowych. Oznacza to, że postępowanie rozwodowe może ciągnąć się przez 2-3 lata.

• władza rodzicielska nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków – sąd może powierzyć ją jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego lub pozostawić ją obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek. Sąd może też orzec o pozbawieniu władzy rodzicielskiej lub o jej zawieszeniu,
• kontakty z dzieckiem, 
• alimenty – w stosunku do dziecka lub małżonka,
• podział majątku wspólnego (pod warunkiem, że nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym, czyli w sytuacji, w której np. strony są zgodne co do składu i sposobu podziału majątku),
• sposób korzystania ze wspólnego mieszkania – jeżeli małżonkowie nadal mieszkają pod jednym dachem.

Gdy rozwodzą się pary które mają dzieci, rozwód jest nie tylko formalnym zakończeniem małżeństwa. Trzeba uregulować również wiele istotnych kwestii dotyczących życia i wychowywania dzieci. Wiele zależy od tego czy rozwodzący się małżonkowie potrafią dojść do porozumienia w tej sprawie, czy też decyzje musi jednak podjąć sąd. W wyroku rozwodowym sąd rozstrzyga, któremu z rodziców zostanie przyznana piecza nad dzieckiem, władza rodzicielska i w jaki sposób zostaną zabezpieczone kontakty rodziców. Ponadto, sąd określi, w jakim stopniu każdy z rodziców będzie łożył na utrzymanie dziecka. W toku sprawy o rozwód sąd będzie badał, który z rodziców daje większą rękojmie prawidłowego wychowania dziecka i zabezpieczenia jego interesów, który z rodziców zbudował silniejsze więzi z dzieckiem i który rodzic daje lepsze gwarancje prawidłowego kontaktu dziecka z drugim rodzicem. Kontakt dziecka z obojgiem rodziców jest niezwykle ważny dla kształtowania się jego tożsamości. Niestety zdarza się, że dziecko staje się kartą przetargową, a rodzic próbuje manipulować nim dla własnych potrzeb oraz wyładowuje swój gniew poprzez karanie drugiego opiekuna i niszczenie jego kontaktów z dzieckiem. Szantaż emocjonalny, manipulacja, przekupstwo, deprecjonowanie drugiego rodzica w oczach dziecka, czy też ograniczanie kontaktów z nim, to główne czynniki, które jeszcze bardziej utrudniają zarówno dojście do porozumienia rodziców, jak i adaptację dziecka do i tak już trudnej sytuacji. W takiej sytuacji możemy nawet mówić o przemocy emocjonalnej wobec dziecka. Dlatego też zawsze powtarzam swoim Klientom, że jest to droga donikąd. Dziecko nie jest bowiem niczyją własnością, a Konwencja o Prawach Dziecka mówi wyraźnie, że dziecko ma prawo do mamy i taty. Warto zatem zadbać o to by fakt rozstania rodziców, w możliwie najmniejszy sposób zaburzył funkcjonowanie dziecka.

Błędem jest założenie, że postępowanie dotyczące podziału majątku zawsze będzie toczyło się w ramach postępowania rozwodowego. Rozstrzygnięcie w zakresie podziału majątku wspólnego nie jest elementem obligatoryjnym wyroku rozwodowego. Sąd może orzec o podziale majątku wspólnego tylko wówczas gdy jedna ze stron zgłosi takie żądanie, a nadto rozstrzygnięcie w tej kwestii nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy wskazał, że "przeprowadzenie w wyroku rozwodowym podziału majątku wspólnego stron nie powoduje nadmiernej zwłoki postępowania nie tylko wtedy, gdy między stronami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału tego majątku, lecz także wtedy, gdy wyjaśnienie spornych między stronami okoliczności, bądź też takich okoliczności, które sąd obowiązany jest ustalić z urzędu, wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w ograniczonym przedmiotowo i czasowo zakresie".

Jeżeli z różnych względów małżonkowie nie zdecydują się na dokonanie podziału majątku w toku postępowania rozwodowego, możliwe jest dokonanie tegoż podziału już po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego przed właściwym sądem rejonowym. Nie jest też wykluczone dokonanie podziału majątku nawet przed rozwodem – w formie umowy zawartej przez strony przed notariuszem. Ja osobiście polecam swoim klientom szczególne rozważenie trzeciej z przedstawionych ewentualności, tj. zawarcia umowy o podział majątku. Zauważyć bowiem należy, że w rzeczywistości podział majątku często wymaga zaangażowania biegłych sądowych, w szczególności rzeczoznawców. Powyższe ma istotny wpływ przede wszystkim na czas trwania ewentualnego postępowania o podział majątku, jak i jego koszty.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że konkubinat to nieformalny związek dwóch osób, pozostających w pożyciu, niepotwierdzony zawarciem związku małżeńskiego. W przypadku zakończenia związku partnerskiego, partnerzy mierzą się z tymi samymi problemami co byli małżonkowie-zwłaszcza jeśli łączyły ich wspólne dzieci lub kwestie majątkowe. Inne są natomiast drogi postępowania sądowego w sytuacji spornej. W przypadku rozwodu, sądem orzekającym jest sąd okręgowy, który może uregulować wszystkie kwestie dotyczące małżonków, wspólnych małoletnich dzieci oraz wspólnego majątku w jednym wyroku. Natomiast w przypadku związku partnerskiego rozstrzyga sąd rejonowy, który co do zasady rozpatruje osobno kwestie związane z władzą rodzicielską, miejscem pobytu dziecka, kontaktami z dzieckiem i alimentami. Dzielenie majątku między partnerami jest skomplikowaną kwestią – zwłaszcza gdy partnerzy dokonywali różnych inwestycji i nie zawierali ze sobą umów cywilnoprawnych. W sprawie rozliczeń byłych konkubentów mamy do czynienia z różnorodnością podstaw prawnych, gdzie rozliczenie zależy bezpośrednio od podstawy łożenia na majątek byłego partnera. Do problematyki rozliczeń odniósł się nawet Sąd Najwyższy, gdzie w wyroku z 27 czerwca 1996 r. w sprawie o sygn. III CZP 70/96 stwierdził, że: "Różnorodność uwarunkowań faktycznych występujących w takich związkach oraz mała motywacja do formalizowania porozumień majątkowych między konkubentami z uwagi na ich więzi osobiste powodują, że trudno ustalić uniwersalną regułę pozwalającą określić status majątku powstałego w konkubinacie i sposób jego rozliczenia. Wybór właściwej podstawy prawnej determinowany jest konkretnym stanem faktycznym, w szczególności zaś może wynikać z podjętych przez konkubentów decyzji w sferze prawnomajątkowej".